1 Temmuz 1926’da yürürlüğe giren 815 sayılı Kabotaj Kanunu ile Türk kara sularında, akarsu ve göllerinde denizcilik yapma hakkı (kabotaj hakkı) yabancılardan Türk vatandaşlarına geçmiştir. Kabotaj Kanunu, büyük önder Atatürk’ün açtığı ulusal bağımsızlık ve ulusal egemenlik yolunun en önemli devrimlerinden biridir.
Osmanlı Devleti, kendi karasularında ticaret yapma hakkını kapitülasyonlar yoluyla yabancılara devretmiş, Türk denizciliği yüzyıllar boyunca zayıflamıştır. Lozan Barış Antlaşması ile kapitülasyonların kaldırılmasının ardından TBMM’de kabul edilen devrim niteliğindeki Kabotaj Kanunu ile Türk ulusu kendi kara sularındaki denizcilik hakkını kendi eline almıştır.
Kabotaj Kanununun gerekçesinde bu konu en açık şekilde ifade edilmiştir:
“Her müstakil devletin hukuku asliye ve tahliyesinde bulunan kabotaj hakkı ile karasularına ait hukuktan kapitülasyonlar dolayısıyla Lozan muahedesinin akdine kadar istifade olunamamakta ve Ticaret bahriyemiz de millî varlık ve servetimiz inkişaf eylememekte idi.” denilmektedir.
Kabotaj Kanunu ile Türkiye sahillerinde yük ve yolcu nakli hakkı Türk bayraklı gemilere özgülenmiştir. Yine ülkemizdeki nehir, göl, körfez, liman ve koylarında her türlü nakliye ve ticaret hakkı ile kaptanlık, kılavuzluk, balık, sünger çıkarma gibi tüm işlerin icrası hakkı Türk vatandaşlarına özgülenmiştir.
Halen yürürlükte olan Kabotaj Kanununun gerekçesine aykırı şekilde günümüzde yabancı uyruklu gerçek kişilere ait gemilerin Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıt olarak Kabotaj Kanunu hükümlerinden yararlanmasına ve yabancı uyruklu gemi adamlarının istihdamına izin verilmiştir. Özelleştirme uygulamaları ile şehirlerarası deniz yolcu taşımacılığı azalmış, İstanbul bağlantılı deniz yolcu taşımacılığı Bursa, Yalova ve Bandırma hatları ile sınırlanmıştır. Bugün Türk vatandaşları özel otoyollara ve köprülere astronomik geçiş ücretleri ödemek zorunda kalmaktadır.
1 Temmuz Kabotaj ve Denizcilik Bayramında büyük önder Atatürk ile büyük Türk denizcilerini saygı ve minnetle anıyor, yürürlükteki 815 sayılı Kabotaj Kanununun önemini vurguluyoruz.
İstanbul Barosu Cumhuriyet Araştırmaları Merkezi
Önceki