3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen üç devrim yasası, laik demokratik Cumhuriyet yolundaki en önemli aşamalardan biridir:
1) 3 Mart 1924 tarihli ve 429 sayılı devrim Kanunuyla din ve ordunun siyasetin içinde yer alması önlenerek Şeriye ve Evkaf Bakanlığı ile Erkânı Harbiyei Umumiye Bakanlığı kaldırılmış, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur. Kanunun ilk maddesinde Diyanet İşleri Başkanlığının görev alanı belirlenmiştir. Buna göre hukuki işlemlere ait hükümler Diyanet İşleri Başkanlığı’nın görev alanında değildir.
Bugün de Anayasanın 136. maddesinde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın görevlerini laiklik ilkesi doğrultusunda yerine getireceği açıklanmıştır.
Yukarıdaki temel ilkelere karşın günümüzde Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, 429 sayılı Kanunla belirlenmiş temel görev alanının dışına çıkarak Medeni Kanunun yayınlanmasından sonraki zamana ait boşanma, miras, kira sözleşmesi gibi hukuksal konularda fetvalar vermektedir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türk Medeni Kanunu veya Türk Borçlar Kanunu yürürlükte değilmiş gibi yürütülen bu faaliyetler Anayasaya ve laik hukuk düzenine aykırıdır.
2) Halen yürürlükte olan 3 Mart 1924 tarihli ve 430 sayılı Tevhidi Tedrisat Kanunuyla Türkiye Cumhuriyeti, eğitimde ulusal, bilimsel ve laik esasları kabul etmiş, ülkemizdeki öğretim birliği sağlanmış, bütün eğitim kurumları Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış, medreseler kaldırılmış, eğitim alanındaki kapitülasyonlara son verilmiştir.
Eğitim sistemindeki teokratik uygulamalar yerlerini ulusal, bilimsel ve laik uygulamalara bırakmış; tarih ve yurt bilgisi eğitimi millileşmiş, ezbercilik yerine öğrenme ve muhakeme, sadece hafıza yerine deney, inceleme ve eleştiri önem kazanmış, Ticaret Okulları, Kız Sanat Okulları, Musiki Muallim Mektebi, Güzel Sanatlar Akademisi açılmıştır.
Halen yürürlükte olan 430 sayılı Tevhidi Tedrisat Kanununun korunması, aynı zamanda çocukların sağlıklı koşullarda ulusal, bilimsel, laik ve çağdaş eğitim görme hakkının korunması demektir.
3) 3 Mart 1924 tarihli ve 431 sayılı Halifeliğin Kaldırılmasına ilişkin en büyük Devrim Kanununa göre; halifelik makamı kaldırılmıştır. Padişahlık etmiş kişilerin Türkiye Cumhuriyeti topraklarındaki tapuya bağlı taşınmaz malları millete intikal etmiştir. Hakanlık mülkleri, kaldırılmış Padişahlığa ait tüm mülkler ve Padişahlık hazinesi içindekilerle birlikte saraylar, kasırlar, binalar ve arazi millete intikal etmiştir.
Atatürk Nutuk’ta da üç devrim yasasıyla ilgili açıklamalar yapmış ve halifeliğin kaldırılması hakkında şunları söylemiştir:
“Efendiler, açık ve kesin söylemeliyim ki, Müslümanları hâlâ bir halife korkuluğu ile uğraştırıp aldatmak gayretinde bulunanlar, yalnız ve ancak Müslümanların ve özellikle Türkiye’nin düşmanlarıdır. Böyle bir oyuna kapılıp hayal kurmak da ancak ve ancak cahillik ve gaflet eseri olabilir.”
ÜÇ DEVRİM YASASI TÜRKİYE’NİN LAİKLEŞMESİ YOLUNDA ATILAN EN ÖNEMLİ ADIMDIR:
Millî Mücadele ile ulusal bağımsızlığın kazanılması, saltanatın kaldırılması ve Cumhuriyetin ilanından sonra kabul edilen üç devrim yasası, Cumhuriyetin bütün gereklerinin yerine getirilmesi yolunda atılmış en önemli adımdır.
Anayasanın 174. maddesinde belirtilen devrim kanunları Anayasal koruma altındadır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin hukuk düzeni, din, ırk ve cinsiyet ayrımı yapılmaksızın kanun önünde eşitlik getiren, hukuk birliğini sağlayan, din ve vicdan özgürlüğünü güvence altına alan laik hukuk düzenidir.
Anayasanın Başlangıç Bölümünün 5. paragrafına göre hiçbir faaliyet Atatürk ilkeleri ve devrimleri karşısında korunma göremez, laiklik ilkesinin gereği olarak kutsal din duyguları devlet işlerine ve politikaya kesinlikle karıştırılamaz.
Laik Cumhuriyet hukukuna aykırı faaliyet yürüten tüm yapılanmaların faaliyetlerine son verilmesi zorunludur.
Birinci görevimizin Türk ulusunun bağımsızlığını ve laik Cumhuriyetimizi sonsuza kadar korumak ve savunmak olduğunun bilinciyle 3 Mart 1924 tarihli devrim yasalarının kabul edilişinin 101. yılını kutluyor, büyük önder Atatürk ve mücadele arkadaşlarını saygı ve minnetle anıyoruz.
İstanbul Barosu
Cumhuriyet Araştırmaları Merkezi
Önceki